جدیدترین برنامه‌های مدیریت راه‌اندازی و پارتیشن بندی

اگر به گذشته بنگریم خیلی از ما به منظور داشتن یك ابزار مدیریتی برای راه‌اندازی سیستم و پارتیشن‌بندی از نسخه‌های آن زمان برنامه Partition Magic استفاده می‌كردیم. امروزه این برنامه هنوز هم به همان خوبی گذشته كار می‌كند و از رابط مناسبی برخوردار است اما خبر بد این است كه این برنامه از ویندوز ویستا پشتیبانی نمی‌كند اما ویندوز NT تا XP را پشتیبانی می‌كند. CD نصب این برنامه به عنوان CD راه‌انداز نیـز عمـل می‌كـند و قابلـیـت پـشـتیـبانی از FAT16 ،FAT32 NTFS ،Ext2 و Ext3 را دارد و نـیز ایـن تـوانایی را دارد كه پارتیشن‌هایی تا سایز 300 گیگابایت ایجاد كند.
برنامه همچنین قابلیت تبدیل FAT16 را به FAT32 و یا NTFS دارد و نیز می‌تواند حجم پارتیشن‌های NTFS را بدون نیاز به راه‌اندازی مجدد افزایش دهد. این موارد قابلیت‌های اصلی و اساسی هستند كه به آنها نیاز خواهید داشت؛ اما واقعیت این است كه حتی برنامه‌های رایگانی نظیر GParted نیز قابلیت‌های بیشتری ارائه می‌دهنـد. به هـر حال برای كاربـران ویندوز XP این برنامه می‌تواند مجموعه‌ای از امكانات مناسب و مفید باشد اما كاربران ویستا باید به فكر برنامه دیگری باشند.

BootIt Next Generation
محصول شركت TeraByte
www.terabyteunlimited.com

هر چند كه از نام برنامـه ایـن‌طور بـر می‌آیـد كه یك برنامه ساده مدیریت راه‌اندازی سـیـستم اسـت، اما در واقـع چندین قابلیت بسیار خوب دارد. این برنامه قادر است پارتیشن‌های FAT16 ،FAT32 ،NTFS ،Ext2 ،Ext3 و Reiser FS را ایجاد، كپی و جابه‌جا كند و یا اینكه تا میزان 2 ترابایت اندازه آنها را تغییر دهد. نكته قابل توجه این است كه تغییر اندازه پارتیشن‌ها مخرب و بر هم زننده نیست و نرم‌افزار قادر اسـت در صورت بروز مشكل، پارتیشن‌های قبلی را دوباره احیا كند. برنامه BootIt از طریق CD راه‌انداز نصب می‌شود و قبل از اجرای سیستم‌عامل به اجـرا در می‌آیـد و با هر سـیستم‌عامـل مـبتنی بر i386 كه Master Boot Record) MBR) استفاده می‌كنـد، سازگاری داشته و كار می‌كند. ایـن بـرنامه یكی از بـهترین‌ها است كه به جای به‌كارگیری فهرستی از نوشته‌های ساده دارای یـك GUI مـناسـب اسـت. یـكی از قابلیت‌های ارزشمنـد این بـرنامه، ویـژگی Multi-OS اسـت كه اجـازه می‌دهـد چند سیستم‌عامل را از روی یك پارتیشن FAT32 به اجرا در آورید و در نتیجه مجبور نیستیـد هر یك از آنها را در یك پارتیشن جداگانه نصب كنیـد. ایـن ویـژگی بـه كاربران امـكان می‌دهـد كه در یك پارتیشـن، وینـدوزهای مـختلف از ویندوز 95 تا XP را نصـب كنند اما وینـدوز ویـستا به دلیل استفاده از NTFS به پارتیشـن مـخصوص خودش نیاز دارد. اما باید توجه داشته باشید كه لازم است هر سیستم‌عامل را در فهرست خودش نصب كنید و البته مراقب فرمت شدن درایو نیز باشید. اگر به دلیل استفاده از دو سیستم عامل مختلف، از قبل دارای پیكربندی راه‌اندازی دوگانه هستید نرم‌افزار قادر است آن را به حالت Multi-OS (راه‌اندازی چندگانه) تغییر دهد كه ایـن كار به سادگی و با چنـد كلیك انجام می‌شود. بـسیاری از كاربران می‌خواهند كه این برنامه را در شرایطی به كار ببـرنـد كه یك راه‌اندازی چندگانه انجام شود؛ به طوری‌كه هر سیستم عامل در یك پارتیشن جداگانه نصـب شده باشـد. اگر از بـرنامه در حالت Normal استفاده می‌كنید كه آن را با بـرنامه‌های دیگر مدیریت پارتیشن هماهنگ و سازگار می‌سازد، می‌توانید تا چهار پارتیشن اولیه و راه‌انداز داشـته باشید. هـر چند كه این قابلیت خوب است اما اگر می‌خواهیـد بر ویـژگی منـحصـر به فرد BootIt تكیه كنید و آن را به ‌كار گیرید، می‌توانید حالتی را انتخاب كنید كه امكان پارتیشن‌های نامحدود را به‌طور مجازی فراهم می‌كند. در این حالت می‌توانید از هر یـك از آنها برای راه‌اندازی استفاده كنید و نرم‌افزار نیز از انعطاف‌پذیری خوبی در این حالت برخوردار اسـت به ویـژه اگر می‌خواهید بیش از چهار سیستم‌عامل در كامپیوتر خود داشته باشید.
هرچند كه رابط گرافیكی برنامه BootIt مناسب است اما این برنامه آنقدر ارزشمند و توانمنـد است كه بد نیست زمانی را صرف آشنایی با قابلیت‌ها و تـوانایی‌های آن كنیـد. برنامه‌ای بسیار خوب و مناسـب برای مدیـریت تعداد زیادی سیستم‌عامل روی یك دستگاه.

Disk Director Suite 10.0
محصول شركت Acronis
www.acronis.com

ایـن ابزار مـدیـریت و ترمیم درایـو شامل یك مـدیر پارتیشـن توانمند و یـك برنامه مدیریت راه‌اندازی اسـت كه نـصب چـند سیستم عامل را روی یـك كامپیوتر شخـصی به آسانی میسر می‌كند.
توسـط این برنامه می‌توانید پارتیشن‌ها را حذف، تركیب و یا به پارتیشن‌های كوچك‌تری تقسیم كنید و یا اینكه پارتیشن‌های جـدیـدی را ایجاد كنیـد؛ ضمن اینـكه بـرنامه قابلیـت ادغـام و یكی كردن پارتیشن‌هایی كه از فرمت متفاوتی برخوردار هستند را نیز دارا است. این نرم‌افـزار از تـمام قالب‌هایی كه BootIt پشتیبانی می‌كند به علاوه SWAP لینوكس پشتیبانی می‌كند. اگر در آینده احیاناً از سیسـتم فایل متفاوتی اسـتفاده كردید، بدانیـد كه این برنامه در مورد قالب‌ها و نوع فرمت‌هایی كه نمی‌تواند آنها را تشخیص دهد، پـشتیبانی سكتور به سكتور ارائه می‌كند.
پشتیبانی از CD راه‌انداز بسیار قوی است و می‌توانید كل مجموعه را روی یك دیسـك راه‌انـداز داشته باشیـد. نرم‌افـزار قادر به شناسایی درایـوهای ضبط DVD و حافـظه‌های USB‌ اسـت و نیز امكان ایجاد یـك تـصویـر ISO را كه بتـواند با برنامه‌های متفاوتی بالا بیاید، دارد.
كل بـرنامه فقط به 66/29 مگابایت فـضا نیاز دارد وقتی CD راه‌اندازی می‌شود امكان انتخاب اجرا در حالت Normal و یا Safe mode را دارید.
در نسخه‌های ویندوزی بهتر است كه از ویـزارد ایجاد پارتیشن استفاده كنید؛ چون برای تعیین اندازه پارتیشن جدید هم یك كادر متنی دارد و هم دارای یك اسلایدر برای تنظیم است.
نكته جالب این است كه با انتخاب هر یك از گزینه‌ها، جزئیات آن نیز نشان داده می‌شود و این یك موهبت الهی بـرای تازه‌كاران است؛ به ویـژه آنهایی كه با تفاوت‌های بین سـیستم‌ فایل‌های مختلف آشنایی ندارند ضمن اینكه به افراد با تجربه نیز كمك می‌كند تا اشتباهات نابخردانه‌ای نكنند.
چنانچه می‌خواهید اجازه دهید كه CD نصب، عملكرد را كنترل كند، این امكان وجود دارد كه پارتیشن را قالـب‌بندی نكنیـد و همه تغییرات در مـنوی اصلی نشان داده می‌شـوند. بنابراین می‌توانید قبل از نهایی شـدن تغییـرات آنها را بـررسی كرده و تصمیم‌گیری كنید. این نرم‌افزار هم از طریق سیستم‌عامل و هم از طریق CD راه‌انـداز به خوبی عمل می‌كنـد و یـك برنامه سـودمند برای مدیریـت چنـد سیستم‌‌عامل روی یك كامپیوتر است.

Partition Manager 9
محصول شركت Paragon
www.partition-manager.com

نسخه به روز شده این نرم‌افزار یعنی نسـخه 9 آن درست در زمانی كه مقاله در دست تحریر بود به عنـوان یـك برنامه مدیریـت راه‌اندازی و پارتـیشن‌بندی خـوب به بازار عـرضه شـد و بـرخی از مشخصه‌های جدیـدی كه ارائه كرد، بـسیار سودمندند. ایـن برنامه از ویسـتا پـشتیبانی می‌كند و ماننـد Disk Director Suite امكان ادغام پارتیشن‌های FAT 32 و NTFS را دارد. نمونه‌هایی از مـشخـصه‌های كلیـدی دیگر ایـن برنامه توانایی تبدیل پارتیشن‌های FAT16 ،FAT32 و NTFS بـدون از دسـت دادن داده‌ها به یـكدیگر اسـت؛ ضمن اینكه می‌توانـد بـدون نیاز به راه‌اندازی مـجدد كامپیوتر، اندازه پارتیشن‌های NTFS را افزایش دهد.
این برنامه از FAT ،FAT32 ،NTFS ،Ext2 ،Ext3 ،ReiserFS و SWAP2 لینوكس پشتیبانی می‌كند و در نسخه جدید دارای یك ابزار سودمند تهیه نسخه پشتیبان‌ است. بنابراین می‌توانید قبل ازشروع به كار با برنامه از داده‌های مهم خود كپی تهیه كنید.
بـرخـلاف بـسـیـاری از بـرنـامـه‌های دیـگر از ایـن دسـت، Partition Manager فقط برای اجرای مستقیم از سیستم‌عامل طراحی شده اسـت و شركت Paragon پیشنهاد نمی‌كند كه آن را از CD راه‌انداز اجرا كنید؛ مگر در شرایطی كه مجبور باشید. ما توانایی برنامه را برای ایجاد CD بازیابی و احیا آزمایـش كردیم و نتیجه نیز رضایت بـخش بـود چرا كه حالت Advanced این امـكان را به شـما می‌دهـد كه هـر فایـلی را كه می‌خواهید انتخاب كرده و در ریشه CD راه‌انداز اضافه كنید. ضبط این CD كه مهم‌ترین ابزارهای موجود در ویندوز را نیز در خود دارد، چند لحظه كوتاه بیشتر طول نمی‌كشد. به علت برخورداری برنامه از GUI مناسب می‌توانیـد كارها را با ماوس انجام دهید از انجام اعمال ساده و ابتدایی روی پارتیشن‌ها تا كپی كردن كل پارتیشن همچنین چندین گزینه احیا و بازیابی در شرایط بحرانی برای پارتیشن‌های حذف شده، به‌روزرسانی MBR و نیز تصحیح داده‌های پیكربندی فرآیند راه‌اندازی و فایل boot.ini در میان این كارها وجود دارد.
هرچند كه كار كردن با بـرنامـه در حد پـیشرفته كه امـكان دسـترسی بـه هر یـك از قابلیـت‌ها را به طور جداگانه فـراهم می‌كند، امـكان‌پذیـر اسـت؛ اما بیشتر آن ابزارها و امكانات سودمند از طریق ویزاردهای مختلف كه گام به گام شما را راهنمایی می‌كنند، قابل استفاده هستند.
ایـن به ویژه برای كاربرانی كه می‌خواهند اعمال اصلی و پایه‌ای را روی پارتیشن‌ها انجام دهند و نیاز به تنظیمات و شـرایط پیچیده و پیشرفته ندارند، مناسب‌تر اسـت. در پایان بایـد گفت كه مراحل نصب برنامه ساده و بی‌درد سر است و یك بسته نرم‌افزاری كامل محسوب می‌شود.

سیاست‌های كاری
Disk Director Suite شركت Acronis و Partition Manager9 شركت Paragon هر دو تا حـدودی گران هـستند، این در حالی‌ است كه نرم‌افزار انتخابی برای كاربران حرفه‌ای BootIt است كه فوق‌العاده انعطاف‌پذیر بوده و امكان اجرای سیستم‌عامل‌های زیادی را روی یك كامپیوتـر فراهم می‌كنند. از سویی دیگر GParted نیز قابلیت‌های زیادی را در پشت رابط كاربری ساده خود دارد و تركیب آن با یك برنامه رایگان مدیریت راه‌اندازی مانند GAG می‌تواند یك تركیب مناسب برای درایوتان باشد.

داخل كادر :

برنامه‌های رایگان
این مـقاله چند مورد از برجسته‌ترین نرم‌افزارهای مدیریت راه‌اندازی و پارتیشن‌بندی را معرفی و مقایسه كرد اما چند نمونه‌ از برنامه‌های رایگان نیز برای این منظور وجود دارند. GParted ابزاری با قابلیت‌های شاخص است كه در هر نسخه نسبت به نسخه قبل بهتر و توانمندتر می‌شود. برنامه از طریق CD راه‌انداز اجرا می‌شـود و مسـتقل از سیستم‌عامل است با ظاهر زیبا و GUI مناسبی كه دارد، انجام عملیات را توسط ماوس به آسانی امكان‌پذیر می‌كند. سیستم‌ فایل‌های مورد پشتیبانی كه می‌توانید كارهای پارتیشنی را روی آنها انجام دهید عبارتند از FAT16 ،FAT32 ،NTFS ،Ext2 ،Ext3 و ReiserFS. اما در عـین حال برنامه محدودیت‌هایی در پشتیبانی از HFS ،HFS+ ،JFS SWAP، لینوكس، Reiser4 ،UFS و XFS دارد.
GParted قادر است كه همه این سیستم فایل‌های مختلف را كپی یا انتقال دهد هم‌چنین می‌تواند پارتیشن‌هایی از همه انواع ذكر شده به غیر از HFS و +HFS ایجاد كند. در مجموع GParted طیف وسیعی از امكانات را با سادگی تمام برای تازه‌كاران عرضه می‌كند.
چنانچه GParted را انتخاب كنید، به یك برنامه مدیریت راه‌انداز سازگار با آن نیاز دارید تا بتوانند همراه با هم مجموعه مناسبی را فراهم كنند كه در این میان GAG انتخابی مناسب است. GAG قادر است كه تا 9 سیستم عامل مـتفاوت را از هر پارتیشن اولیه (Primary) و یا توسـعه یافته (extended) روی یك هارددرایو بارگذاری و راه‌اندازی كند و چـون رایگان است جایی برای بحث در مورد قیمت آن وجود ندارد. در ادامه نام پایگاه‌هایی كه می‌توانید این دو برنامه را به طور رایگان از آنها دریافت كنید، ارائه شده است:
(GParted (Gnome Partition Editor
Bart Hakvoort
gparted.sourceforge.net
(GAG (Graphical Boot Manager
Raster Software Vigo
gag.sourceforge.net

در ویستا وضعیت چگونه است؟
ویندوز ویستا قابلیت‌های ذاتی پارتیشن‌بندی خود را دارد و در صورتی‌كه مایل نیستید درگیر برنامه‌های متفرقه شوید می‌توانید از این امكانات استفاده كنید. برای دسترسی به ابزار مورد بحث، روی دكمه Start كلیك كرده و سپس روی Computer كلیـك راسـت كنیـد، بعـد روی Manage و در نـهایـت روی Disk Management كلیك كنید.
هر درایو تعریف شده و نصب شده، در پنجره سمت راست فهرست می‌شود. مرجع كنار اسم هر درایو نمایانگر یك پارتیشن مجزاست و با كلیك راست روی هر یك از این مرجع‌ها و سپس كلیك روی Extend Volume می‌توانید اندازه آنها را افزایش و با كلیك روی Shrink Volume اندازه آنها را كاهش دهید و برای حذف آن نیز به روی Delete Volume كلیك كنید. پس از كوچك‌ كردن یك پارتیشن می‌توانید در نشانگر فضای خالی ایجاد شده كلیك راست كنید و سپس برای قالب‌بندی این فضای خالی روی Format كلیك كنید و یك نام نیز به آن پارتیشن تخصیص دهید. اگر مایلید پارتیشن را با یك توزیع از لینوكس به كار ببرید از مرحله مربوط به Format صرف‌نظر كنید و اجازه دهید كه لینوكس این كار را در طی مرحله نصب به انجام رساند.